Seçim öncesi giden para seçim sonrası geri döndü

Merkez Bankası (TCMB) dün ağustos ayı ödemeler dengesi verilerini açıkladı.

Ağustosta 619 milyon dolarlık, ocak-ağustos döneminde 43,1 milyar dolarlık cari açığa işaret eden verilerde dikkat çeken kalemlerden biri de kaynağı belirsiz para giriş ve çıkışlarını gösteren ‘net hata ve noksan’ oldu.

Ağustosta ‘net hata ve noksan’ kalemi, 4,6 milyar dolarlık giriş işaret etti. Böylece seçim sonrasındaki üç ayda kaynağı belirsiz para girişi toplamda 16,3 milyar dolara ulaştı ve seçim öncesindeki üç aylık çıkışı fazlasıyla telafi etti.

Mayıs seçimleri öncesindeki üç aylık mart-mayıs döneminde toplamda 14,9 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para çıkışı olmuştu.

İKTİDAR DEĞİŞİMİ KORKUSU MU?

Eski TCMB Baş Ekonomisti Hakan Kara, söz konusu veriye ilişkin “Seçimden önceki üç ayda sistemden çıkan 15 milyar dolar seçimden sonraki üç ayda fazlasıyla geri döndü” dedi.

Prof. Dr. Kara, X hesabından paylaştığı yorumda “Bence bu yerli çıkışıydı. Yastık altına ve BIS’e raporlamayan yurt dışı bankalara gitmişti muhtemelen” ifadelerini kullandı.

Kara ayrıca, seçim öncesindeki yerli çıkışında politik nedenlerin yanı sıra sermaye kontrolü kaygılarının da etkili olmuş olabileceğini belirtti.

Ekonomi Gazetesi yazarı Alaattin Aktaş da bugün yayımlanan “Seçim öncesi korkup gittiler, sonucu görünce rahatlayıp döndüler!” başlıklı yazısında ‘net hata noksan’ kalemindeki giriş çıkışlara dikkat çekti.

Yazısında “Birileri iktidar değişecek ve o paralarının başına bir iş gelecek diye korkup yurt dışına gitmeyi, yani paralarını güvenceye almayı tercih etmiş, sonra da kaygılandıkları gelişme olmayınca güle oynaya geri gelmişlerdir” değerlendirmesinde bulunan Aktaş, “O para illegal yollardan kazanılmış bir para mıdır ki bu gidiş ve geliş yaşanmıştır?” sorusunu sordu.

NET HATA VE NOKSAN NEDİR?

Bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme ‘net hata ve noksan' adı veriliyor.

TCMB metinlerinde ‘net hata noksan’ kalemi için “Verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibarıyla oluşan farklar Net Hata ve Noksan (NHN) kalemine ‘kalıntı’ şeklinde yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde edilmektedir” ifadeleri yer alıyor.

Ödemeler dengesi istatistikleri ve dolayısıyla net hata ve noksan kalemi de, hem geçici nitelikteki verilerin zaman içinde kesinleşmesi hem de yeni bir kaynaktan veri derlenmeye başlanması nedeniyle geriye dönük olarak güncelleniyor.

İthalat ve ihracattaki gümrük ve banka kayıtlarındaki farklılıkların yanı sıra turizm gelir ve giderlerinin izlenebilmesi için yürütülen anket çalışmaları sonucunda hesaplanan gelir veya gider, bankaların döviz varlıklarına artış veya azalış olarak yansımamışsa, aradaki fark ‘net hata noksan’ kalemine yansıtılıyor.

Yastık altında saklanan para ve değerli metallerin sisteme giriş ve çıkışları da kaynağı belirsiz giriş ve çıkışlar olarak kayda geçiyor.

Sermaye girişlerinin zayıfladığı, TL’de değer kayıplarının yaşandığı, vergi ve varlık barışı olduğu dönemlerde yerleşiklerin yurtdışı mevduat kaynaklı sermaye hareketlerinin artması da net hata ve noksan kaleminde rakamları artırıyor.

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışı mevduat verilerinin kapsanmasındaki eksiklikler ve Türk sahipli yabancı bayraklı gemiler ve navlun verileri de net hata ve noksan kaleminde etkili oluyor.

Eski Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçen sene konuya ilişkin muhalefetten gelen sorulara yanıtında “Net hata noksan kalemi, ‘kaynağı belirsiz' bir para girişi değildir. Teknik hesaplamalarda zaman uyumsuzlukları, beyan hataları gibi durumları kapsar” demişti.

Ekonomi, 12 Ekim 2023 14:33