Elektrik şirketlerine kıyak üstüne kıyak

Yüksek enflasyon nedeniyle artan hayat pahalılığı vatandaşları canından bezdirdi. Vatandaşlar yüksek elektrik faturalarıyla baş etmeye çalışırken elektrik üretim şirketleri piyasa faaliyetleri ile elde ettikleri gelirlerin dışında kamu bütçesinden verilen piyasa dışı destekler ve teşviklerle sürekli zenginleşiyor. Türkiye’de 80’li yıllarda başlayan elektrik enerjisi sektörünün özelleştirilmesi, hem elektrik arzında sorunlara yol açıyor hem halk elektriği çok yüksek fiyatlara almak zorunda kalıyor.

Birgün’den Nurcan Gökdemir’in haberine göre, elektrik üretim şirketlerine 116 milyar TL’si son üç yılda olmak üzere on yılda toplam 133 milyar lira aktarıldı.

AKP'YE YAKIN FİRMALARA KIYAK ÜSTÜNE KIYAK

Elektrik enerjisi üretiminin piyasalaşması, AKP iktidarları döneminde iktidara yakın bazı çevrelere sermaye transferi araçlarından biri olarak kullanıldı. Bu süreçte şirketlerin Yap-İşlet, Yap-İşlet-Devret, İşletme Hakkı Devri, Varlık Satışı gibi modellerle serbest üretici olarak yeni elektrik santralları yapmaları teşvik edildi. Kamu kurumlarının yatırım yapmalarının da engellendiği bu dönemde şirketlere kamu kaynaklarından sınırsız destekler sunuldu. Doğrudan transferlerin, maliyet sübvansiyonlarının, vergi muafiyetlerinin, satış fiyatı ve yatırım desteklerinin yanı sıra arazi ve şebeke bağlantısı gibi kaynaklara erişim konusunda da ayrıcalık ve öncelikler sağlandı. Bu şirketlere kamu varlıkları cömertçe tahsis edildi.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğe ABD doları, yerli kömürden elektrik üreten santralların üretimlerinin bir bölümüne de TL üzerinden sabit fiyat ile alım garantisi verildi. Bazı elektrik üreticilerinin piyasa ortalama satış fiyatından daha yüksek fiyatlarla elektrik satmaları sağlandı. Bazı santrallar üretimlerinden bağımsız olarak Kapasite Mekanizması adı altında da milyarlık ödemeler alırken doğalgaz yakıtlı santrallara maliyetinin altında gaz satıldı, yerli kömür santrallarına çevre izni teşviki verildi. Özelleştirilen yerli kömür yakıtlı santrallarının halkın sağlığını tehdit edecek şekilde üretimini sürdürmesine göz yumulurken çevre mevzuatına aykırı faaliyetlerini ortadan kaldırmaları için verilen süreler defalarca uzatıldı.

133,28 MİLYAR TL PİYASA DIŞI DESTEK ÖDEMESİ YAPILDI

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Komisyonu Üyesi Orhan Aytaç, elektrik üretim şirketlerine piyasa fiyatının üzerinde ve piyasa haricindeki ödemelerin ulaştığı büyüklüğü hesapladı.

Buna göre, 2018-2021 döneminde üretilen elektrik enerjisinin Piyasa Takas Fiyatı (PTF) ile hesaplanan ederi 338,65 milyar TL oldu. 2012-2021 arasındaki dokuz yıllık dönemde, 16 milyar lirası ilk altı yılda olmak üzere toplam 133,28 milyar TL piyasa dışı destek ödemesi yapıldı. Son üç yılda PTF üzeri ödemelerin, Kapasite Mekanizması ödemelerinin ve doğalgaz santrallarına yakıt maliyeti desteğinin karşılığı ise 117,28 milyar TL oldu. Bu tutar üretilen elektrik enerjisinin toplam piyasa büyüklüğünün yüzde 35’ine ulaştı.

Ekonomi, 26 Haziran 2022 19:00